Het belang van duisternis voor mens en dier

Uit het (representatieve) belevingsonderzoek in opdracht van het project Laat het donker donker, uitgevoerd door onderzoeksinstituut Alterra in Wageningen, blijkt dat mensen duisternis belangrijk vinden. Mensen vinden duisternis belangrijk in hun eigen woonomgeving én ze vinden het van belang dat natuurgebieden donker zijn. Dit beeld wordt bevestigd door de Raad voor Ruimtelijke, Milieu- en Natuuronderzoek (RNMO) en onderzoeksbureau Tangram. Veel mensen geven aan dat lichtvervuiling knap vervelend is. De meeste ergernis wordt opgewekt door licht van verkeer, reclameverlichting, laserlicht van discotheken en verlichting van kassen.

Is teveel licht schadelijk voor mensen?

Mensen die vlakbij flinke verlichting wonen hebben vaak echt last van het licht. Ze kunnen er niet goed van slapen en krijgen daardoor ook stressklachten. Over de gevolgen van nachtelijk kunstlicht voor de mens is nog maar weinig bekend. De gezondheidsraad concludeerde in 2002: “Hoewel er geen aanwijzingen zijn uit epidemiologisch onderzoek zijn, valt niet uit te sluiten dat buitenverlichting, door verkorting van de avond en de nacht, via stress en in combinatie met andere stressfactoren in de leefomgeving, op den duur leidt tot aantasting van de gezondheid”.

Ons lichaam maakt het hormoon melatonine ‘s nachts aan. Dit slaaphormoon regelt ons slaap-waakritme. Te veel kunstlicht onderdrukt mogelijk de natuurlijke productie van melatonine. Dit heeft effect op skeletontwikkeling, voortplanting, gewicht en veroorzaakt mogelijk kanker.

Is teveel licht schadelijk voor dieren?

Uit steeds meer onderzoek blijkt dat verlichting negatieve effecten op onze dierenwereld heeft. Omdat meer dan 50 procent van de dieren ‘s nachts leeft heeft dit een grote impact. Sommige soorten zijn erg gevoelig voor verlichting. Een goed voorbeeld vormen de vele insecten die om een lamp heen draaien. Desoriëntatie kan leiden tot uitputting. De sterke teruggang van de insectensoorten wordt door een aantal onderzoekers dan ook vooral aan de verlichting geweten.

Een belangrijk gevolg van lichtvervuiling is het ontregelen van de biologische klok. Dit dagelijkse ritme wordt deels gestuurd door licht en donker in onze omgeving. Verlichting kan het gedrag van de natuur verstoren. Vogels gaan bijvoorbeeld eerder zingen.

Ook kan verlichting de biologische kalender van dieren verstoren. Hierdoor gaan vogels eerder of later paren, nesten bouwen en beginnen aan de vogeltrek. Dit beïnvloedt de overlevingskansen van de soort. Tot slot worden veel dieren aangetrokken of juist afgestoten door licht. Dit zorgt voor versnippering van leefgebieden maar ook voor een grotere kans ten prooi te vallen aan roofdieren.