Hoogste tijd voor biologische zaadveredeling

 Wat is veredeling?

Plantenveredeling is te omschrijven als het totaal aan handelingen (kruisingsouders zoeken, kruisen, selecteren, ras aanmelden, instandhouden, vermeerderen) dat leidt tot verbetering van de erfelijke eigenschappen van cultuurgewassen.
Vroeger zorgden boeren voor hun eigen zaad door (de beste) zaden van het voorgaande jaar over te houden. Zaadbedrijven hebben dit specialisme overgenomen. Slechts bij enkele gewassen, zoals aardappelen, kennen we het systeem dat boeren betrokken worden in de selectie (hobbykwekers). De veredeling heeft zich gaandeweg van een boerenambacht op het land ontwikkeld tot een wetenschappelijk specialisme waarin - naast het veldwerk- het laboratoriumwerk centraal staat. Eenvoudige technieken zoals selectie van de beste plantentypes zijn aangevuld met diverse laboratoriumtechnieken zoals: embryo rescue om het veredelingsproces bij kruisingen tussen verwante soorten te versnellen, DNA-diagnostiek (merkers) en meest recent met genetische manipulatie.
Met het steeds kapitaalsintensiever worden van de veredeling en de toenemende concurrentie binnen deze sector, zijn technieken geïntroduceerd die rassen moeten beschermen tegen namaak: van hybriden, sterile zaden tot terminatorseeds, inclusief patentering van genetisch gemanipuleerde gewassen. Gepatenteerde gewassen zijn prive-bezit waardoor het vrije gebruik als uitgangsmateriaal voor andere veredelaars geblokkeerd is. Hierdoor wordt de genetische diversiteit (totale beschikbare eigenschappen van planten) bedreigd. Tot patentering zijn intrede deed, gold voornamelijk het kwekersrecht om nieuwe rassen te beschermen. Het kwekersrecht laat de ruimte om met rassen van concurrenten verder te veredelen.
De rassen die de gangbare veredeling voortbengt zijn gericht op high input (chemicaliën) landbouw en zijn daarom niet optimaal voor de biologische landbouw die juist zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest een stabiele productie nastreeft.
(Agro-) biodiversiteit en een beschikbare, brede genetische diversiteit zijn de basis van de biologische landbouw die daarom eigen, aangepaste veredelingsprogrammas nodig heeft.

Waarom biologische veredeling?

De rassen die de biologische landbouw nu gebruikt zijn rassen die voor de gangbare landbouw zijn veredeld en vermeerderd (geteeld), met gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen. De biologische landbouw wil de productieketen sluiten. Op korte termijn betekent dit dat gangbare rassen onder biologische omstandigheden moeten zijn vermeerderd (geteeld), op de lange termijn dat nieuwe rassen ontwikkeld worden die aangepast, of bedoeld zijn aan/voor de biologische teeltwijze. Er is slechts een handvol biologische zaadbedrijven. Biologische boeren zijn dus in hoge mate afhankelijk van datgene wat de gangbare zaadfirma’s produceren.
Met de introductie van genetische manipulatie in de veredeling werd duidelijk dat de eenzijdige afhankelijkheid doorbroken moet worden.om gentech vrije rassen te garanderen. In de biologische teelt hebben andere gewaseigenschappen prioriteit dan in de gangbare veredeling, Bij verbeteren van rassen kun je op veel eigenschappen inhaken. Opbrengst is voor biologische landbouw niet de eerste prioriteit, er is op ander vlak veel grotere winst te halen, zoals: onkruidonderdrukkend vermogen, mineralen-effciëntie, diepe beworteling, brede ziekteweerstand, daarnaast is uiteraard smaak belangrijk en eigenschappen waardoor het gewas zonder gebruik van chemische toevoegingen tot eindproduct verwerkt kan worden (zie bv bakkwaliteit van tarwe).

Wat is biologische plantenveredeling?

Biologische veredeling heeft als doel planten te ontwikkelen die bijdragen aan een stabiel ecologisch productie systeem. Biologische plantenveredeling houdt in dat rassen niet steriel mogen worden gemaakt en dus zelfreproduceerbaar zijn , brede weerstand en aanpassingsvermogen hebben, en geproduceerd zijn met respect voor natuurlijke kruisingsbarrières. Rassen moeten zich kunnen handhaven en vermeerderen in een biologisch bedrijfssysteem. Moderne preihybriden bij voorbeeld, die alleen te vermeerderen zijn door weefselkweek, of peenrassen die zonder chemische bestrijdingsmiddelen de zaadproductie niet halen, tarwe die alleen afrijpt na behandeling met een bestrijdingsmiddel vallen daarmee af.

Teelt in de biologische landbouw

Biologische landbouw is meer dan achterwege laten van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en genetische manipulatie. Hele andere teeltmaatregelen moeten genomen worden. Biologische boeren streven ernaar om hun boerenbedrijf zodanig in te richten dat er een stabiel agro-ecosysteem ontstaat. Dat kan door het vergroten van de agro-biodiversiteit, zoveel mogelijk gesloten kringlopen, en een hoge mate van zelfregulering in het systeem te stimuleren.. Concreet betekent dat: organische bemesting die een gevarieerd bodemleven voedt, ruime vruchtwisseling (eenmaal per zes jaar een gewas op dezelfde plek telen) om eenzijdige ziektedruk te voorkomen, bloeiende slootranden voor huisvesting en broedplaatsen van nuttige roofinsecten, robuuste rassen met een brede weerstand.

overgenomen van www.zaadgoed.nl